هوم هوم اجتماعي
علي ميرزامحمدي
آنهايي كه تجربه تدريس براي نوجوانان و جوانان را دارند به احتمال مي‌دانند كه اگر اين قشر نتوانند اعتراض خود را نسبت به شيوه رفتار و تدريس معلم از راه‌هاي مسالمت‌آميز منتقل كنند ممكن است به شيوه‌هاي ديگر روي بياورند كه كنترل آنها براي معلم بسيار دشوار است. آنها در اين حال ممكن است بدون حركت دادن لب‌هاي خود و با ظاهري آرام صداهايي شبيه «هوم هوم» از خود خارج كنند كه براي معلم گيج‌كننده است. «هوم هوم كلاسي» انگاره‌اي براي اعتراض‌هاي در مقياس بالاي اجتماعي است كه ما آن را «هوم هوم اجتماعي» يا «اعتراض‌هاي سيال» مي‌ناميم. درباره اين نوع اعتراض‌ها به صورت خلاصه به نكات زير مي‌توان اشاره كرد:
- اين نوع از اعتراض‌ها، بدون ليدر و تمركز مديريتي هستند. از ديدگاه نويسنده اين يادداشت، «هوم هوم اجتماعي» يا اعتراض‌هاي سيال پديده نسبتا جديدي است كه به مدد رسانه‌هاي مجازي فرصت ظهور يافته‌اند. اما پديده «هوم هوم اجتماعي» در همه جوامع موجوديت پيدا نمي‌كند، بلكه اين پديده ويژگي جوامعي است كه مسيرهاي اعتراضي مسالمت‌آميز از طريق نمايندگي صنفي و گروهي و حزبي را مسدود كنند يا تصميم‌سازان سياسي و اجتماعي نقش خود را در اصلاح امور اجتماعي نتوانند به درستي ايفا كنند. بر اين اساس در جوامع دموكراتيك پديده «هوم هوم اجتماعي» موضوعيت ندارد. با اين همه پديده هوم هوم اجتماعي در همه جوامع غيردموكراتيك نيز فرصت يا بستر ظهور ندارد، بلكه اين پديده در جوامعي فرصت ظهور دارد كه متوسط جامعه در تحليل مسائل اجتماعي، سياسي و فرهنگي، خود را از تصميم‌سازان دولتي برتر و محق‌تر بداند و با نقد تصميم‌هاي اتخاذي حاكميت، شيوه‌هايي را براي مقاومت و تمرد از آنها جست‌وجو كند. بر اين اساس جوامعي كه ميزان آگاهي و بلوغ سياسي و اجتماعي در آنها به حدي بالا رفته باشد كه حاكميت ظرفيت پاسخگويي به اين سطح را نداشته باشد، پديده هوم هوم اجتماعي يا اعتراض‌هاي سيال مي‌تواند رشد پيدا كند.
- بر خلاف اعتراض‌هاي متمركز كه با سركوب يا تطميع و گفت‌وگو با ليدرها براي اقناع كنترل مي‌شوند، اعتراض‌هاي سيال از چنين ويژگي برخوردار نيستند. در اينچنين اعتراض‌هايي همه افراد، ليدر و سرچشمه اعتراضي محسوب مي‌شوند.
- آنچه به گسترده شدن اعتراض‌هاي سيال ياري مي‌رساند، آن است كه مخاطبان اعتراض‌هاي سيال دقيقا نمي‌خواهند ماهيت واقعي معترضين و خواسته‌هاي آنها را به رسميت بشناسند. اين عدم تمايل، مانع از تشكيل حلقه اتصالي بين معترضين و مخاطبان اعتراض‌ها براي شنيدن و شنيده شدن مي‌شود. اين مساله با شناخت‌هاي ناقص و نادرست از جمعيت اعتراضي و تعميم آماري نادرست و شيوه‌هاي برخورد تحقيرآميز و تحليل‌هاي يك‌طرفه تشديد مي‌شود.
- يكي از اشتباهات مهلك حاكميت‌ها در تحليل اعتراض‌هاي سيال آن است كه بر اساس ويژگي‌هاي افراد دستگير شده دست به تعميم مي‌زنند. در صورتي كه اعتراض‌هاي سيال در مقام تشبيه، «ويژگي كوه يخي» دارند؛ به اين معنا بخشي از آن در معرض ديد است، اما بخش مهمي از آن ناپيداست.
- اعتراض‌هاي سيال از ماهيت ناشناخته ماندن معترضين، براي گسترده شدن و تداوم خود بهره مي‌گيرد، اما به محض دستگيري يا كشته شدن افراد خود تلاش مي‌كند تا آنها را به عنوان نماد خود معرفي كند. اين پارادوكس گمنامي- شهرت به پيچيدگي اعتراض‌هاي سيال مي‌افزايد.
- اعتراض‌هاي سيال از ماهيت پنهان كردن ترس معترضين در زير چتر «همه يا هيچ كس» برخوردار هستند .
- اعتراض‌هاي سيال از ماهيت خلق‌الساعه بودن و ابداع شيوه‌هاي جديد برخوردار هستند.يكي از اين شيوه‌ها، توانايي مناسبت‌سازي زماني و تقارن آنها با مناسبت‌هاي تقويمي است. معترضين به راحتي مي‌توانند مناسبت‌هاي تقويمي و تقارن تصادفي آنها را با تحولات اعتراضي به نفع جريان خويش تفسير كنند.
- كنترل هوم هوم اجتماعي يا اعتراض‌هاي سيال بسيار دشوار است. رويكردهاي كنترلي در اين پديده بايد مبتني بر اقناع جمعي و انجام اصلاحات ريشه‌اي و پايدار باشد؛ مگرنه بهره‌گيري از رويكردهاي امنيتي، راه به جايي نخواهد برد.